Jak dbać o higienę jamy ustnej u dzieci od pierwszych dni aż do drugiego roku życia ?
Pierwsze miesiące życia dziecka są niezwykle ważne nie tylko dla stanu zębów mlecznych, ale i przyszłych zębów stałych. Gdy dziecko ma już około pół roku zaczynają się wyżynać pierwsze ząbki mleczne, które utrzymują się do około 12 roku życia. Dziecko mające 3 latka ma pełne uzębienie mleczne, natomiast w wieku pięciu - sześciu lat wystepuje tzw. uzębienie mieszane. Istotną rzeczą jest to, że stan zębów mlecznych ma wpływ na wyżynające się zęby stałe.
Mleczaki, a ząbki stałe znacznie się od siebie różnia. Zęby mleczne są mniejsze, mają barwę biało-niebieską, mogą być rozchwiane ( wynika to z resorpcji ich korzeni w okresie poprzedzającym wypadnięcie) , natomiast stałe mają barwę biało-żółto-kremową, są większe, twardsze. W uzębieniu mlecznym nie mamy zębów przedtrzonowych i trzecich trzonowych - mleczaków jest w sumie razem dwadzieścia, w wieku dorosłym mamy 32 zęby stałe ( siekacze, kły, przedtrzonowce i trzonowce). Korzenie w trzonowcach mlecznych są szeroko rozstawione i mniej zakrzywione ( obejmują zawiązki zębów stałych). Zęby mleczne mają wałeczek szkliwa , który otacza koronę ( tzw. obręcz zęba). Okres wyżynania się zębów mlecznych jest indywidualny, może on nastąpić wcześniej, bądź później w zależności od rozwoju dziecka. Mleczaki są o wiele bardziej podatne na próchnicę niż zęby stałe, ponieważ mają odmienna budowę anatomiczną oraz mają słabo zmineralizowane twarde tkanki zęba. Często staje się tak, iż mleczaki muszą być koniecznie wyrwane gdy szybko przebiega ich proces próchnicowy, co może być powodem do problemów ortodontycznych, wad zgryzu, bólu, ropnych powikłań, zażywania antybiotyków, a nawet do poważnych zaburzeń w ogólnym stanie zdrowia.
Podstawową metodą zapobiegania próchnicy jest właściwa higiena jamy ustnej, a w szczególności szczotkowanie zębów dwa razy dziennie, najlepiej pastą z fluorem ( ok. pierwszego roku). Bardzo ważne jest to, aby uczyć i przyzwyczajać dzieci do odpowiedniej higieny jamy ustnej po to aby w przyszłości nie sprawiało im to trudu i mogło się cieszyć zdrowymi, pięknymi ząbkami.
Czyszczenie jamy ustnej dziecka: kiedy, jak i czym ?
O higienę jamy ustnej dziecka powinniśmy dbać już od pierwszego miesiąca jego życia. Buzię malucha, jeszcze bez ząbków, można oczyścić z resztek pokarmu czystym lub jałowym kawałkiem gazy albo tetry nawiniętej na wskazujący palec i zwilżonej przegtowaną wodą lub w naparze z rumianku. Tą czynność powinniśmy powtarzać regularnie przed położeniem maluszka do spania. Należy również pamiętać o delikatnym masażu dziąsła, pamiętając o usunięciu resztek pokarmowych zarówno z dziąseł, jak i z języka. Tą samą czynność należy wykonywać po wyrżnięciu się pierwszych ząbków mlecznych. Oczyszczanie buzi uchroni malucha przed "pleśniawkami" - czyli grzybicą jamy ustnej, a ząbki mleczne przed próchnica. Nie należy używać waty do oczyszczania buzi i jamy ustnej dziecka ! Nowością dla rodziców mogą okazać się specjalne jednorazowe gaziki ( np. Brush Baby ), które są przeznaczone dla dzieciaczków w okresie od 0 do 16 miesięcy. W późniejszych miesiącach należy zaopatrzeć się w szczoteczkę manualną, soniczną lub elektryczną w zależności od stanu uzębienia dziecka. Przy doborze szczoteczek należy zwrócić szczególną uwagę na budowę szczoteczki ( włosie, odpowiednia długość rękojeści, główka szczoteczki, długość przestrzeni między pęczkami) oraz umiejętność posługiwania się szczoteczką.
Co zrobić , żeby dziecko miało zdrowe ząbki mleczne i jamę ustną ?
Kiedy dziecku wyrosną już pierwsze ząbki mleczne należy je myć 2 razy dziennie odpowiednią szczoteczką (mała główka z miękkim nylonowym włosiem) i pastą do zębów dla niemowląt (z małą zawartością fuoru). Czynność tą należy traktować jako zabawę z dzieckiem. Pamiętajmy o wizycie u stomatologa po wyrżnięciu się pierwszych zębów mlecznych, najlepiej przed ukończeniem pierwszego roku życia.
Należy przestrzegać poniższych zasad, aby maluch miał zdrowe ząbki i jamę ustną:
1. Karm dziecko piersią zgodnie z zasadami - ssanie piersi stymuluje prawidłowy rozwój zgryzu.
2. Jeżeli podajemy dziecku smoczek, należy wybrać zawsze smoczek ortodontyczny.
3. Po wprowadzeniu pokarmów uzupełniających należy podawać dziecku pełne porcje i powinno się unikać dokarmiania między posiłkami, szczególnie w nocy.
4. Do picia należy podawać dziecku niesłodzone płyny (nawet czystą wodę), szczególnie pomiędzy posiłkami. Nie wolno zanurzać smoczka w słodkich płynach, ponieważ cukier sprzyja rozwojowi bakterii, które powodują próchnicę.
5. Wprowadzając pokarmy uzupełniające, należy starać się podawać łyżeczką lub z kubeczka, a nie z butelki ze smoczkiem.
6. Karmienie butelką ze smoczkiem należy zakończyć jak najszybciej jeśli jest to możliwe.
7. Po wyrżnięciu zębów nie wolno zostawiać dziecku butelki do zasypiania, zwłaszcza z mlekiem lub słodkim płynem, gdyż może prowadzić to do próchnicy tzw. butelkowej.
8. Fluor wzmacnia i zabezpiecza szkliwo świeżo wyrżniętych zębów przed bakteriami powodującymi próchnicę. Pasty dla niemowląt są specjalnie przygotowane i zawierają małą, bezpieczną dla niemowląt ilość fuoru (tzn. 500 ppm).
Jak przyzwyczaić dzieci do codziennego czyszczenia zębów?
Dzieci zwykle pozwalają sobie wycierać dziąsła i czyścić pierwsze ząbki, gdyż jest to dla nich ulga przy wyżynaniu się pierwszych ząbków, gdzie towarzyszy temu lekkie drapanie i chłodzenie, które koją, związany z ząbkowaniem, świąd.
Aby oczyszczanie dziąseł i pierwszych ząbków dla maluszka było przyjemne należy traktować to jako zabawę, która na początku będzie grą dla dziecka w naśladowanie dorosłego, a potem przekształci się w rutynową czynność. Należy pokazywać dziecku najpierw na sobie w jaki sposób czyścimy jamę ustną lub innej bliskiej osobie tak aby dziecko się temu przyglądało i wiedziało iż nie zrobi się mu żadnej krzywdy, maluch zda sobie sprawę po takich czynnościach, że higiena jamy ustnej jest bardzo ważna i należy o nią dbać. Zabiegi higieniczne u maluchów należy wykonywać delikatnie, sprawnie i w miłej atmosferze.
Maluchy, które przechodzą przez okres ząbkowania nie są spokojne, szczególnie kiedy naraz pojawia się więcej niż jeden ząbek. Dziecko często wtedy ślini się i chce wszystko gryźć co jest w zasięgu - najczęściej jest to własna rączka. Przy ząbkowaniu często towarzyszą objawy takie jak gorączka, utrata apaetytu, w tych przypadkach zaleca się wizyte u pediatry, aby wyeliminować inne przyczyny.
Niewiele można zrobić, aby ulżyć maluchowi w ząbkowaniu. Najlepsze co możemy zrobić, to okazywac mu przy tym najwięcej czułości. Można mu dać coś zimnego do gryzienia np. kawałek lodu zawinięty w chusteczkę z materiału, zimną marchewkę. W sklepach są dostępne również gryzaki wypełnione żelem, twardniejącym w lodówce, które przynoszą one dziecku chwilową ulgę. Innym sposobem juz wcześniej wspomnianym jest masowanie palcami.
W każdym razie trzeba pomóc niemowlęciu przejść ten okres, w którym twarde i ostre ząbki przebijają jego dziąsła, należy otoczyć go dużą miłością i opieką.
Bibliografia:
1. Z. Jańczuk " Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych"
2. C. Valero " Moje dziecko - rozwój dziecka od 0-3 lat "
3. M. Mróz " Pierwsze 100 dni z dzieckiem"
4. www.stomatologia.pomorze.pl
5. www.sklep.arsdental.pl